Di sản văn hóa vật thể là những sản phẩm vật chất mang nhiều giá trị văn hóa, lịch sử, khoa học, được lưu truyền từ nhiều thế hệ cho đến nay. Chúng có thể là những công trình kiến trúc, di tích lịch sử, nghệ thuật, hiện vật,…
Di sản văn hóa vật thể có vai trò vô cùng quan trọng đối với mỗi quốc gia, dân tộc. Chúng phản ánh quá trình phát triển của xã hội, văn hóa, con người; thể hiện bản sắc văn hóa, tinh hoa của dân tộc; cung cấp thông tin về lịch sử, văn hóa, khoa học; thu hút du lịch, phát triển kinh tế.
Di sản văn hóa vật thể là gì?
Là các đối tượng vật chất mà con người đã tạo ra và mang giá trị văn hóa. Đây là những tác phẩm, công trình, đồ vật, kiến trúc, nghệ thuật, công cụ, trang phục, và các đối tượng khác mà con người đã tạo ra trong quá khứ và được coi là có ý nghĩa quan trọng đối với một cộng đồng hoặc toàn thể nhân loại.
Di sản văn hóa vật thể có thể bao gồm các công trình kiến trúc nổi tiếng như cung điện, đền đài, nhà thờ, cầu, lâu đài, và ngôi chùa. Nó cũng có thể là các tác phẩm nghệ thuật như tranh vẽ, điêu khắc, tượng, và các vật phẩm trang sức có giá trị nghệ thuật. Ngoài ra, di sản văn hóa vật thể cũng có thể là các đồ vật hàng ngày như đồ gốm sứ, đồ trang sức, đồ gia dụng, và các công cụ lao động truyền thống.
Các di sản văn hóa vật thể thường được bảo tồn và bảo vệ để giữ gìn và truyền lại giá trị văn hóa và lịch sử của một cộng đồng hoặc quốc gia. Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc hiểu và tôn vinh di sản văn hóa của con người, đồng thời cung cấp cái nhìn sâu sắc về quá khứ và văn hóa của một dân tộc hay một cộng đồng.
Phân loại di sản hiện nay
Được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau, nhưng phổ biến nhất là phân loại theo nguồn gốc, thời gian và giá trị.
Phân loại theo nguồn gốc
Di sản văn hóa vật thể bản địa: là những di sản văn hóa vật thể được tạo ra bởi con người bản địa của một quốc gia, dân tộc. Ví dụ: quần thể di tích Cố đô Huế, phố cổ Hội An, vịnh Hạ Long,…
Di sản văn hóa vật thể du nhập: là những di sản văn hóa vật thể được tạo ra bởi những người từ các nền văn hóa khác du nhập vào một quốc gia, dân tộc. Ví dụ: tháp Rùa, chùa Một Cột, …
Phân loại theo thời gian
Di sản văn hóa vật thể hiện đại: là những di sản văn hóa vật thể được tạo ra trong thời gian gần đây, thường là trong vòng 200 năm trở lại đây. Ví dụ: Cầu Thê Húc, nhà thờ Đức Bà,…
Di sản văn hóa vật thể truyền thống: là những di sản văn hóa vật thể được tạo ra trong thời gian xa xưa, thường là từ trước thế kỷ 20. Ví dụ: tháp Po Nagar, đền Angkor Wat,…
Phân loại theo giá trị
Di sản văn hóa vật thể vật thể: là những di sản văn hóa vật thể có giá trị về mặt vật chất, chẳng hạn như các công trình kiến trúc, hiện vật,… Ví dụ: đền Angkor Wat, nhà thờ Đức Bà,…
Di sản văn hóa vật thể phi vật thể: là những di sản văn hóa vật thể có giá trị về mặt tinh thần, chẳng hạn như các lễ hội, phong tục tập quán,… Ví dụ: lễ hội Đống Đa, lễ hội Đền Hùng,…
Trên đây là một số cách phân loại di sản văn hóa vật thể. Việc phân loại di sản văn hóa vật thể có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hóa vật thể.
Những di sản văn hóa vật thể tiêu biểu ở Việt Nam
Việt Nam là đất nước có bề dày lịch sử & văn hóa lâu đời, vì vậy nơi đây có rất nhiều di sản văn hóa tiêu biểu. Một số di sản văn hóa tiêu biểu ở Việt Nam bao gồm:
Quần thể di tích Cố đô Huế được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới vào năm 1993. Quần thể di tích Cố đô Huế là một quần thể kiến trúc mang đậm dấu ấn của triều Nguyễn, bao gồm nhiều công trình kiến trúc tiêu biểu như Kinh thành Huế, Hoàng thành Huế, Tử Cấm Thành,…
Phố cổ Hội An được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới vào năm 1999. Phố cổ Hội An là một đô thị cổ kính mang đậm dấu ấn của người Việt, người Hoa và người Nhật Bản. Phố cổ Hội An nổi tiếng với những ngôi nhà cổ kính, những chiếc đèn lồng lung linh, những con phố nhỏ xinh và những món ăn đậm đà hương vị truyền thống.
Thánh địa Mỹ Sơn được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới vào năm 1999. Thánh địa Mỹ Sơn là một quần thể đền tháp của người Chăm Pa, nằm ẩn mình trong thung lũng xanh tươi của tỉnh Quảng Nam. Thánh địa Mỹ Sơn nổi tiếng với những công trình kiến trúc độc đáo, mang đậm dấu ấn của văn hóa Ấn Độ giáo.
Hoàng thành Thăng Long được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới vào năm 2010. Hoàng thành Thăng Long là kinh thành của Việt Nam từ thời Lý, Trần, Lê, Nguyễn. Hoàng thành Thăng Long là một quần thể kiến trúc đồ sộ, bao gồm nhiều công trình kiến trúc tiêu biểu như Đoan Môn, Cửa Bắc, điện Thái Hòa,…
Thành nhà Hồ được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới vào năm 2011. Thành nhà Hồ là kinh thành của Việt Nam dưới thời Hồ Quý Ly. Thành nhà Hồ là một di tích lịch sử độc đáo, được xây dựng bằng gạch nung đỏ.
Ngoài ra, Việt Nam còn có rất nhiều di sản khác tiêu biểu khác như:
- Vịnh Hạ Long, vịnh Nha Trang, hồ Ba Bể,… là những danh lam thắng cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp, được UNESCO công nhận là Di sản Thiên nhiên Thế giới.
- Trống đồng Đông Sơn, tượng Phật chùa Bích Động,… là những di vật, cổ vật có giá trị lịch sử, văn hóa to lớn.
- Hiến chương Độc lập, trống đồng Ngọc Lũ,… là những bảo vật quốc gia, thể hiện tinh hoa của văn hóa dân tộc Việt Nam.
Giá trị của di sản văn hóa vật thể đem lại
Có vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của con người. Nó là minh chứng cho quá trình phát triển của lịch sử, văn hóa dân tộc. Di sản văn hóa vật thể cũng là nguồn lực phát triển kinh tế, du lịch, góp phần nâng cao vị thế của đất nước trên trường quốc tế.
Giá trị lịch sử, văn hóa
Di sản văn hóa vật thể là những nhân chứng sống động cho quá trình phát triển của lịch sử, văn hóa dân tộc. Nó phản ánh những thành tựu của con người trong quá khứ, thể hiện bản sắc văn hóa của từng dân tộc, quốc gia. Di sản văn hóa vật thể giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá khứ, từ đó có thể xây dựng tương lai tốt đẹp hơn.
Ví dụ, quần thể di tích Cố đô Huế là một minh chứng cho sự phát triển của văn hóa, nghệ thuật Việt Nam dưới thời nhà Nguyễn. Phố cổ Hội An là một đô thị cổ kính mang đậm dấu ấn của người Việt, người Hoa và người Nhật Bản. Thánh địa Mỹ Sơn là một quần thể đền tháp của người Chăm Pa, thể hiện nét đẹp văn hóa của người Chăm.
Giá trị khoa học
Đây là những tài liệu quý giá giúp chúng ta nghiên cứu về lịch sử, văn hóa, khoa học, kỹ thuật của dân tộc. Nó cung cấp những thông tin quan trọng về các ngành khoa học như khảo cổ học, lịch sử, văn hóa, kiến trúc, nghệ thuật,…
Ví dụ, những di vật, cổ vật được tìm thấy trong các di tích lịch sử giúp các nhà khoa học nghiên cứu về lịch sử, văn hóa, kỹ thuật của dân tộc. Trống đồng Đông Sơn là một minh chứng cho sự phát triển của nghề thủ công đúc đồng ở Việt Nam thời Văn Lang – Âu Lạc.
Giá trị kinh tế, du lịch
Được xem là nguồn lực phát triển kinh tế, du lịch của một quốc gia. Nó thu hút khách du lịch trong và ngoài nước, góp phần tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm, nâng cao đời sống của người dân.
Ví dụ, Việt Nam là một điểm đến du lịch hấp dẫn với nhiều di sản văn hóa nổi tiếng như Cố đô Huế, Phố cổ Hội An, Thánh địa Mỹ Sơn,… Những di sản này đã góp phần thu hút hàng triệu lượt khách du lịch mỗi năm, mang lại nguồn thu lớn cho đất nước.
Giá trị giáo dục
Là những bài học giáo dục quý giá cho thế hệ trẻ. Nó giúp các em hiểu rõ hơn về lịch sử, văn hóa dân tộc, từ đó có ý thức gìn giữ, bảo tồn các di sản văn hóa.
Ví dụ, các di tích lịch sử – văn hóa là những địa điểm tham quan, học tập lý tưởng cho học sinh, sinh viên. Nơi đây, các em có thể tìm hiểu về lịch sử, văn hóa, nghệ thuật của dân tộc.
Giá trị thẩm mỹ
Đây là những tác phẩm nghệ thuật mang vẻ đẹp độc đáo, thể hiện tài năng, trí tuệ của con người. Nó mang lại niềm vui, sự thư giãn, giải trí cho con người.
Ví dụ, các công trình kiến trúc, điêu khắc, hội họa, âm nhạc,… là những tác phẩm nghệ thuật có giá trị thẩm mỹ cao. Chúng mang lại vẻ đẹp cho đời sống tinh thần của con người.
Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể
Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa là một nhiệm vụ quan trọng của mỗi quốc gia. Nó không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan nhà nước mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội.
Bảo tồn di sản văn hóa vật thể
Là việc giữ gìn, bảo vệ nguyên trạng di sản, ngăn chặn những tác nhân gây hại cho di sản. Bảo tồn di sản văn hóa vật thể bao gồm các hoạt động như:
- Tu bổ, tôn tạo di tích: Đây là hoạt động quan trọng nhất trong bảo tồn di sản văn hóa. Tu bổ, tôn tạo di tích nhằm giữ gìn, phục hồi nguyên trạng di tích, ngăn chặn những hư hỏng, xuống cấp của di tích.
- Nghiên cứu khoa học về di sản: Nghiên cứu khoa học về di sản nhằm tìm hiểu về lịch sử, văn hóa, kỹ thuật,… của di sản. Nghiên cứu khoa học giúp chúng ta hiểu rõ hơn về di sản, từ đó có những biện pháp bảo tồn hiệu quả.
- Tuyên truyền, giáo dục về di sản: Tuyên truyền, giáo dục về di sản nhằm nâng cao nhận thức của người dân về giá trị của di sản. Tuyên truyền, giáo dục giúp người dân có ý thức bảo vệ di sản, tránh những hành vi xâm hại di sản.
Phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể
Việc sử dụng di sản văn hóa vật thể để phục vụ đời sống kinh tế, xã hội. Phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể bao gồm các hoạt động như:
- Khai thác du lịch: Du lịch là một trong những cách hiệu quả nhất để phát huy giá trị di sản văn hóa của Việt Nam. Các di sản văn hóa là những điểm đến hấp dẫn thu hút khách du lịch trong và ngoài nước.
- Giáo dục, đào tạo: Là những bài học giáo dục quý giá cho thế hệ trẻ. Giáo dục, đào tạo về di sản giúp các em hiểu rõ hơn về lịch sử, văn hóa dân tộc, từ đó có ý thức bảo vệ di sản.
- Sử dụng di sản trong sáng tạo nghệ thuật: Đây là nguồn cảm hứng sáng tạo của nghệ thuật. Sử dụng di sản trong sáng tạo nghệ thuật giúp quảng bá giá trị di sản văn hóa đến với đông đảo công chúng.
Một số giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể
- Tăng cường vai trò của các cơ quan nhà nước: Các cơ quan nhà nước cần có những chính sách, biện pháp cụ thể để bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa.
- Tăng cường sự tham gia của cộng đồng: Cộng đồng là những người trực tiếp gìn giữ, bảo vệ di sản văn hóa. Tăng cường sự tham gia của cộng đồng giúp nâng cao nhận thức của người dân về giá trị của di sản, từ đó có những hành động thiết thực để bảo vệ di sản.
- Tăng cường hợp tác quốc tế: Hợp tác quốc tế giúp chúng ta tiếp thu những kinh nghiệm, kỹ thuật tiên tiến trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản.
Bảo tồn và phát huy giá trị di sản là trách nhiệm của mỗi người dân. Chúng ta cần chung tay gìn giữ, bảo vệ những di sản văn hóa quý giá của dân tộc, để di sản văn hóa mãi mãi là niềm tự hào của mỗi người Việt Nam.
>> Xem thêm: Tỉnh nào có diện tích lớn nhất Việt Nam hiện nay?
Kết bài
Di sản văn hóa vật thể là tài sản quý giá của mỗi quốc gia, dân tộc. Bảo vệ di sản văn hóa là trách nhiệm của mỗi người dân. Mỗi người dân cần nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của các di sản văn hóa, tích cực tham gia các hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị di chúng.